Παρά τις μεγάλες προόδους των τελευταίων ετών στον τομέα της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης, δισεπίλυτο και συχνά ανεξήγητο παραμένει το πρόβλημα της επαναλαμβανόμενης αποτυχίας εμφύτευσης των εμβρύων εντός της μήτρας.
Είναι γνωστό πως η επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης καθορίζεται τόσο από την ποιότητα των εμβρύων που μεταφέρονται, όσο και από την ποιότητα του ενδομητρίου, δηλαδή του ιστού της μήτρας που βρίσκεται στο εσωτερικό της και «υποδέχεται» τα προς εμφύτευση έμβρυα.
Παράγοντες ανατομικοί, ορμονικοί και ανοσολογικοί φαίνεται να επηρεάζουν την έκβαση της θεραπείας. Τελευταία, η έρευνα στρέφεται όλο και περισσότερο σ’ αυτό που ονομάζουμε «μικροβίωμα μήτρας».
Τι είναι το μικροβίωμα της μήτρας;
Είναι το σύνολο των μικροοργανισμών που συνθέτουν τη μικροβιακή χλωρίδα του ενδομητρίου της μήτρας. Μόνο την τελευταία πενταετία έχουμε στοιχεία για τη σύνθεση του μικροβιώματος, καθώς μέχρι πρόσφατα η μήτρα εθεωρείτο όργανο στείρο μικροβίων. Το εύρημα αυτό, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας που επιτρέπει με μοριακές τεχνικές την ταυτοποίηση μικροβίων που δεν ανιχνεύονται με τις συμβατικές καλλιεργητικές μεθόδους, οδήγησε στην πλήρη ανάλυση του μητρικού μικροβιώματος.
Πώς γίνεται η εξέταση του μικροβιώματος;
Διενεργείται σχετικά εύκολα, σε συνθήκες Ιατρείου, χωρίς αναισθησία και τις περισσότερες φορές γίνεται καλά ανεκτή από την ασθενή. Γίνεται λήψη ενδομητρικού ιστού με τη χρήση ενός ειδικού λεπτού καθετήρα (pipelle) που εισέρχεται διά μέσου του τραχήλου στη μητρική κοιλότητα. Κατόπιν το παρασκεύασμα τοποθετείται σε σωληνάριο με συντηρητικό υγρό και αποστέλλεται σε κατάλληλο Εργαστήριο. Εκεί, με σύγχρονες μοριακές τεχνικές -τελευταία χρησιμοποιείται η NGS (next generation sequencing)- επιτυγχάνεται η ταυτοποίηση του συνόλου των μικροοργανισμών (παθογόνων και μη) που υπάρχουν στο ενδομήτριο.
Πώς αξιολογείται το μικροβίωμα;
Σε ένα ισορροπημένο μικροβίωμα, ο γαλακτοβάκιλλος πρέπει να είναι ο κυρίαρχος μικροοργανισμός και να καταλαμβάνει τουλάχιστον το 90% του συνόλου του μικροβιακού φορτίου. Πρόκειται για σαπρόφυτο, μη παθογόνο μικροοργανισμό , που κυριαρχεί επίσης και στην κολπική χλωρίδα. Ο γαλακτοβάκιλλος, παράγοντας ουσίες όπως το γαλακτικό οξύ, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των ενδομητρικών κυττάρων και στο τοπικό ανοσολογικό σύστημα. Επίσης, τα μικρόβια της φυσιολογικής χλωρίδας παρέχουν αμυντικούς μηχανισμούς και δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη παθογόνων μικροβίων (μικροβιακός ανταγωνισμός). Όταν οι αμυντικοί μηχανισμοί αναστέλλονται, το μικροβίωμα διαφοροποιείται, με κυριαρχία μη φυσιολογικών αερόβιων και αναερόβιων μικροβίων.
Πόσο επηρεάζει η διαταραχή του μικροβιώματος την έκβαση θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση;
Σύγχρονες προοπτικές μελέτες επιβεβαιώνουν την παρατήρηση, πως η αντικατάσταση των γαλακτοβακίλλων με παθογόνα μικρόβια δυσχεραίνει την εμφύτευση ακόμα και ποιοτικά καλών εμβρύων και συχνά οδηγεί σε καθ’ έξιν αποτυχημένες εμφυτεύσεις. Προς διερεύνηση παραμένει η πιθανότητα να αποτρέπει φυσιολογικές συλλήψεις ή και να οδηγεί σε καθ’ έξιν αυτόματες εκτρώσεις.
Πώς μπορούμε να αποκαταστήσουμε ένα διαταραγμένο μικροβίωμα;
Με χρήση αντιβιοτικών που χορηγούνται από το στόμα ή με μητρικές πλύσεις, καθώς και με τη χορήγηση προβιοτικών σκευασμάτων που περιέχουν διάφορα είδη γαλακτοβακίλλων. Σε κάθε περίπτωση, πριν από την προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης, σκόπιμος κρίνεται ο επανέλεγχος του ενδομητρίου.
Σε ποιες περιπτώσεις πρέπει να γίνεται ταυτοποίηση του μητρικού μικροβιώματος;
Δυστυχώς, η ταυτοποίηση του μικροβιώματος παραμένει μια ακριβή εξέταση που αφορά λίγες σχετικά περιπτώσεις αποτυχίας εξωσωματικής γονιμοποίησης. Κατά συνέπεια, η εξέταση επί του παρόντος περιορίζεται, σε αποτυχημένες εμφυτεύσεις καλής ποιότητας εμβρύων.
Ιωάννης Α. Μαρινάκης
Μαιευτήρας, Χειρουργός, Γυναικολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετεκπαιδευθείς στο University College Hospital του Λονδίνου στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και Εξωσωματική Γονιμοποίηση, πιστοποιημένος στη Διαγνωστική Κολποσκόπηση απ’ την European Federation for Colposcopy, μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Γυναικολογικής Ενδοσκόπησης, κάτοχος άδειας εκτέλεσης Μαιευτικού και Γυναικολογικού Υπερηχογραφήματος
https://gynaikologos-chania.gr/
FB page
